Stare auta, afrykańskie wierzenia, kartki, internet na zdrapki. Czym zaskakuje Kuba?

Kuba pod wieloma względami jest krajem wyjątkowym. O ekscytujących miejscach i kulturze napiszemy więcej niebawem, a teraz chcielibyśmy podzielić się z Wami kilkoma sytuacjami i ciekawostkami, które mogą zaskoczyć. Wiele z nich wynika z ustroju, wieloletniej izolacji komunistycznego państwa rządzonego od dziesięcioleci przez familię Castro. Nawet jeśli tak jak my przeczytacie sporo przed podróżą, przygotujecie się do wyjazdu, rzeczywistość i tak Was zaskoczy. Obok takiego kraju nie sposób przejść obojętnie.

***

Stare auta – amerykańskie klasyki, maluchy, łady

Dla wielu oczywistość. Nas tak duża ilość jeżdżących zabytków zaskoczyła, a widok ten pozostaje niezapomnianym ewenementem. Ledwie dwa razy jechaliśmy w miarę typowymi autami z pasami. Raz kilkunastoletnią Toyotą, drugim razem nieco stuningowaną Skodą Fabią. Reszta to perły motoryzacji! W większości nadgryzione zębem czasu, przerobione na wszelkie możliwe sposoby.

Wyobraźnia Kubańczyków potrafiących wyczarować coś z niczego nie zna granic. Klaksony w postaci melodyjki z kreskówki, migające różnokolorowe diody, kierownica pokryta muszlami i fragmentami rafy koralowej. Czasami kierowca uczulał, żeby nie opierać się o drzwi, bo przy większej prędkości mogą się… otworzyć. A Kubańczycy szybko jeździć lubią. Jak szybko nie jesteśmy w stanie powiedzieć, bo prędkościomierze w takich zabytkach nie działają… 😉

O ile w Hawanie i między miastami zabytkowe auta z racji dużej ilości miejsc siedzących często służą jako taksówki, to na prowincji są po prostu normalnym środkiem transportu. Podobnie jak łada, duży fiat czy maluch. Pieszczotliwie nazywany Polaquito za każdym razem budził uśmiech rozmówców. Pokazywali, że ciasne, niewygodne, ale zachwalali wytrzymałość.

Ile kosztuje maluch na Kubie? Ceny dochodzą nawet do 10000-15000zł! Wynika to z ogromnego problemu dostępności samochodów. Jeszcze do niedawna na Kubę w ogóle nie sprowadzano nowych pojazdów. Jest to kraj z jednym z najniższych wskaźników samochodów na mieszkańca na świecie.

Santeria – afrykańskie religie i obrzędy

Dla nas możliwość bycia tak blisko religijnych rytuałów i afrykańskich obrzędów była jednym z największych zaskoczeń wyjazdu. Zwłaszcza, że nie znamy hiszpańskiego i nie mieliśmy na miejscu nikogo, kto mógłby wprowadzić nas w świat kapłanów, wierzeń i kontaktów ze zmarłymi. Skąd wzięła się santeria, afrykańska religia na Kubie?

Olbrzymie uprawy trzciny cukrowej po skolonizowaniu wyspy wymagały wielu rąk do pracy. Na wyspę ściągano więc rzesze afrykańskich niewolników, m.in z Nigerii. Zabroniono im wyznawania swoich bóstw i praktykowania obrzędów. Musieli przejść na chrześcijaństwo. Z pozoru tak się stało. Zaczęli oni jednak oddawać cześć postaciom świętych chrześcijańskich, pod postacią których ukryli swoich bogów. Czarna Madonna z Regli to w rzeczywistości bogini Yemaya, św. Łazarz – Babalu Aye, św. Piotr – Oggún. Nie wyzbyli się swoich tradycji i do dnia dzisiejszego szacuje się, że kilka milionów Kubańczyków jest wyznawcami santerii – Regla de Ochá.

W Trinidadzie byliśmy świadkami jednej z ceremonii santerii. Przed ołtarzem leżała głowa świeżo zabitej świni, mężczyźni grający na bębnach zmieniali rytm muzyki, która wprawiała wiernych w religijny trans i kontakt z duchami. Wszystkiemu towarzyszył taniec, litry rumu i opary palonych cygar. Przeżycie wyjątkowe.

Dary z ciasta i owoców. Santeria w Hawanie

Dwie waluty – dwa cenowe światy i kartki

Na Kubie równolegle funkcjonują dwie waluty. CUC (convertible peso), którą kupują turyści w kantorach i za którą domyślnie w dużym uproszczeniu płaci się za “dobra luksusowe” oraz CUP (cuban peso, moneda nacional) – około 25 razy słabsze. Wprawdzie dziś w większości miejsc można płacić obiema (co wymaga nieustannych kalkulacji, a sprzedawcy nierzadko ustalają swój minimalnie gorszy kurs), ale warto wymienić CUC na CUP.

To w tej słabszej walucie podane są ceny najtańszego transportu publicznego, posiłków w tanich restauracjach i okienkach (o nich później). Mając w portfelu podstawową kubańską walutę pojedziecie na przykład autobusem dziesięć razy tańszym niż “turystyczny” Viazul. Więcej o cenach i walutach napiszemy wkrótce w oddzielnym, bardzo praktycznym tekście. Kuba jak mało który kraj wymaga dobrego rozeznania w tym temacie.

Warto dodać, że na Kubie cały czas funkcjonuje system kartkowy. Każdej osobie w miesiącu przysługuje m.in kilka kilogramów ryżu, nieco fasoli, oleju i kawy, jajka (kilka sztuk na miesiąc) i pieczywo. Wszyscy, z którymi rozmawialiśmy zgodnie mówili, że ilości są śmieszne i co najwyżej można dzięki nim przeżyć tydzień, nie miesiąc. Nie mówiąc o jakichkolwiek kulinarnych rarytasach.

Kubańskie okienka – z jedzeniem i piciem za grosze (dosłownie)

Niezliczona jest ilość kubańskich okienek – małych punktów gastronomicznych prowadzonych bardzo często na parterze domu przy otwartych oknach. Asortyment wszędzie niemal ten sam. Bułka bez żadnych dodatków z szynką (w całym kraju taką samą – bardzo kiepskiej jakości mortadelą), serem, omletem jajecznym, a ponadto kawa czy pizza (często nie pieczona, a z patelni).

Kubańczycy chętnie jedzą na mieście właśnie w takich punktach ze względu na cenę. Za kawę płaciliśmy nierzadko 1CUP (14 groszy), kanapki 5-10CUP, pizzę 10-20CUP. Da się na Kubie zjeść całkiem pożywne śniadanie za 2 złote. Jakość bardzo różna, choć po jakimś czasie ma się dość monotonii. Bez problemu można wybrać się wtedy do restauracji, w których domyślnie płaci się drugą kubańską walutą i za tą samą kawę wydać trzeba na przykład 1CUC, czyli 25 razy więcej.

Transport – ciężarówki przerobione na autobusy, państwowy autostop

Ciężarówki przerobione na autobusy to jeden z najtańszych i najbardziej niewygodnych sposobów podróżowania po Kubie. Bywa, że na ciężarówkę trzeba czekać kilka godzin i nikt za bardzo nie wie, kiedy może się pojawić. W takich warunkach muszą podróżować miejscowi.

Właśnie, dlaczego muszą? Ano dlatego, że jak napisałem wcześniej – na Kubie brakuje samochodów. Niewystarczająca jest ponadto ilość połączeń państwowych, dofinansowanych autobusów Omnibus, nie ma prywatnych busiarzy, w końcu nieosiągalne cenowo dla większości Kubańczyków są autobusy Viazul, które w efekcie wożą głównie turystów. Powszechnym widokiem na każdej wylotówce z miasta są grupy miejscowych autostopowiczów. Machają banknotami do nadjeżdżających aut, żywo przy tym gestykulując, żeby tylko kierowca się zatrzymał. Często bezskutecznie.

Co ciekawe, na Kubie nadal funkcjonuje “punto amarillo”. Żółty punkt na obrzeżach miast, gdzie urzędnik państwowy ubrany najczęściej w jaskrawy uniform pomaga ludziom w łapaniu stopa. Zapisuje skrupulatnie kto zmierza w jakim kierunku i… próbuje zatrzymać auto. Próbuje to dobre słowo.

Czytaliśmy, że Kubańczycy mają obowiązek zatrzymania się jeśli mają wolne miejsce w aucie, zwłaszcza ci partyjni. Obserwowaliśmy przez dłuższy czas pracę żółtych panów i pań i niestety wyglądało to zupełnie inaczej. Momentami wręcz komicznie. Mało który samochód reagował na ich wezwania, niektórzy kierowcy robili sobie z nich żarty, inni pokazywali, że jadą gdzieś indziej. Na Kubie zrezygnowaliśmy z jeżdżenia autostopem. Gdzie jak gdzie, ale tu wydało nam się mocno nieetyczne rywalizowanie o miejsce w aucie z Kubańczykami.

Państwowy autostop

Internet? Drogi, słabo dostępny i… na kartki-zdrapki

2015 rok dla wielu Kubańczyków był przełomowy, ze względu na możliwość regularnego korzystania z internetu. Wprawdzie dwa lata wcześniej na wyspie pojawiły się pierwsze – rzecz jasna – rządowe kafejki internetowe, ale były one drogie i niezbyt powszechne. Zainstalowane przez państwo hotspoty umożliwiły korzystanie z sieci, choć niektóre ze stron opatrzono cenzurą. Wi-Fi dostępne jest na publicznych placach, a posiadanie własnego routera to wciąż prawdziwa rzadkość.

Oczywiście nic za darmo i za możliwość połączenia się z wi-fi trzeba zapłacić. Godzinny koszt korzystania z Internetu na Kubie to 1 CUC (1$).

Drogo? Jeszcze kilka miesięcy temu było to 1.5, a kilkanaście – 3CUC. Cóż, w przeciwieństwie do Kubańczyków zarabiających często 20$, nie jest to może dla Europejczyka szalenie duży wydatek. Należy odstać swoje w kolejce, zakupić kartę ze zdrapką i kodem w specjalnym rządowym punkcie, by później z uporem maniaka odświeżać nie ładujące się strony. A sekundy uciekają… Miejsca z dostępem do internetu na Kubie są zazwyczaj niezwykle oblegane, z Internetem często wolnym jak tylko możecie sobie wyobrazić. Mimo to dla wielu Kubańczyków to jedyna szansa na złapanie kontaktu ze swoim bliskimi na emigracji.

Słowem zakończenia. Pamiętajcie, że dla nas, turystów, archaiczny system internetu, stare auta, braki w sklepach i zadziwiające sytuacje to folklor i przeniesienie się w czasie do innej epoki. Dla Kubańczyków to rzeczywistość. Życzmy im zmian i postępu, a nie tkwienia w obecnym systemie tylko po to, aby móc napisać, że widziało się “prawdziwą Kubę”. Kuba będzie równie prawdziwa z mieszkańcami bez głodowej pensji mogącymi pozwolić sobie na zupełnie podstawowe potrzeby dnia codziennego, do których w Europie przywykliśmy tak bardzo, że pewnie w ogóle ich nie dostrzegamy.